Choroba o złożonej, różnej etiologii, cechująca się pojawianiem napadów padaczkowych. Napad padaczkowy zaś jest wyrazem przejściowych zaburzeń czynności mózgu, polegających na nadmiernych i gwałtownych, samorzutnych wyładowaniach bioelektrycznych w komórkach nerwowych. Biochemicznymi przyczynami pojawiania się tych wyładowań mogą być:
zaburzenia równowagi pomiędzy neuroprzekaźnikami pobudzającymi i hamującymi;
obniżony próg pobudliwości neuronów spowodowany np. zaburzeniami elektrolitowymi;
zaburzenia pracy pompy sodowo-potasowej, wynikające z niedoboru energii.
Rodzaje napadów padaczkowych (podział Gastaut) to:
Padaczki uogólnione:
Padaczki uogólnione Napady małe (petit mal)
Występują zazwyczaj u dzieci i charakteryzują się krótkotrwałymi epizodami zaburzeń świadomości bez utraty przytomności: dziecko jakby na chwilę się zagapia, po czym podejmuje przerwaną czynność.
Napady miokloniczne
Bez utraty przytomności dochodzi do kilku zrywań niektórych grup mięśniowych.
Napady atoniczne
Chory nagle pada, jakby ugięły się pod nim nogi i traci przytomność na kilka minut.
Napady toniczno-kloniczne (grand mal)
Chory nagle pada na ziemię, traci przytomność, dochodzi do wyprężania kończyn i tułowia, czasami przygryzienie języka, ślinotoku, zsinienia spowodowanego bezdechem, zaburzenie funkcji zwieraczy (faza toniczna), wszystko to trwa kilka sekund, po czym następuje rytmiczne zrywanie (drgawki) kończyn i tułowia, utrzymujące się do 5 min (faza kloniczna). W czasie napadu może również wystąpić tylko jedna z tych faz (napad toniczny lub kloniczny).
Padaczki częściowe napady częściowe proste,
napady częściowe złożone – psychomotoryczne, psychosensoryczne, trzewno-wegetatywne, emocjonalne i intelektualne.
Stan padaczkowy Powtarzające się jeden za drugim napady padaczkowe trwające powyżej 5 minut, bez odzyskania przytomności, czasem z chwilowym bezdechem, są stanem zagrożenia życia. Wymagają natychmiastowej hospitalizacji i podjęcia pilnego leczenia. Występują bez uchwytnej przyczyny lub po zmianie, nagłym odstawieniu leków (w szczególności hormonalnych), w trakcie infekcji u chorego z epilepsją, itp. Chory zagrożony jest m.in. obrzękiem mózgu, obrzękiem płuc, hipertermią.
Przyczyna padaczki i napadów padaczkowych Padaczka nie jest chorobą dziedziczną. Dziedziczny jest niski próg pobudliwości komórek nerwowych mózgu. W zdecydowanej większości przypadków nie można ustalić jednoznacznie przyczyny padaczki. Czynniki predysponujące do wystąpienia napadów padaczki:
1. Urazy mózgu – wiele zmian, występujących w trakcie bezpośrednich reakcji kompensacyjnych, może przyczynić się do wystąpienia drgawek. Ponadto istnieje hipoteza, że blizna glejowa powstała po urazach mózgu jest czynnikiem indukującym powstawanie ogniska padaczkowego.
2. Przebyte operacje na otwartym mózgu np. z powodu nowotworu, tętniaka, wylewu krwi do mózgu.
3. Padaczka odruchowa – wyzwalana przez różne bodźce zewnętrzne, np. świetlne (np. z gry komputerowej, naturalne migotanie ekranu komputera, oglądanie słońca przez drzewa w trakcie jazdy samochodem, dyskoteka itp.). Często gwałtowne wyjście z ciemnego miejsca na mocne światło słoneczne może przyczynić się do napadu. W szpitalach wywołuje się ataki za pomocą migoczącej lampy w celu obserwacji i badań.
4. Zmiany hormonalne – do napadu mogą przyczynić się wahania hormonalne związane z menstruacją. Kobiety znacznie bardziej narażone są na atak w końcowej fazie cyklu. Zmiany związane z dojrzewaniem mogą spowodować uaktywnienie się padaczki.
5. Zmiana aktywności falowej mózgu – padaczka może pojawiać się w okolicach przejścia od snu do czuwania i na odwrót.
6. Stany gorączkowe.
7. Stan fizjologiczny organizmu :
niedotlenienie,
zmniejszona zawartość CO2 we krwi,
hiperwentylacja,
niedocukrzenie,
niewydolność adrenergiczna,
zwiększony poziom progesteronu,
zaburzenia wodno-elektrolitowe.
8. Zmęczenie, brak snu oraz zmiany emocjonalne.
Leczenie
Leczenie padaczki opiera się na kilku podstawowych zasadach:
precyzyjnym rozpoznaniem choroby, zwłaszcza gdy napady padaczkowe wystąpiły po raz pierwszy po trzydziestym roku życia bez uchwytnej przyczyny zewnętrznej (wykluczenie np. guzów mózgu)
zawsze jeżeli to tylko możliwe stosowanie monoterapii (politerapia w przypadku niemożliwości kontroli pojedynczym lekiem)
wdrażanie leczenia – wprowadzanie leku powoli, aż do uzyskania odpowiedniej dawki
odstawienie leczenia – powoli zmniejszając dawkę
zmiana leków – na zakładkę, powoli odstawiając jeden i powoli wprowadzając drugi
leczenie długotrwałe
stosowanie odpowiedniego leku do konkretnego rodzaju napadu
stosowanie odpowiednio dużej dawki leku
monitorowanie stężenia leku w surowicy – w niektórych przypadkach
Leki pierwszego rzutu:
napady pierwotnie uogólnione – kwas walproinowy
napady wtórnie uogólnione – karbamazepina
napady częściowe – karbamazepina
zespół Westa – vigabatryna, sterydy, ACTH
padaczka rolandyczna – karbamazepina
Leczenie napadu padaczkowego:
jeżeli napady nie ustępują – powtórzenie dawki, tlen
jeżeli napady nie ustępują – 20 mg diazepamu i.v. oraz fenytoina 15 mg/kg i.v. (do drugiej żyły nie szybciej niż 50 mg/kg), 40% glukoza, kokarboksylaza, tlen
jeżeli napady nie ustępują – diazepam 100 mg we wlewie kroplowym w 500 mg glukozy (40 ml/h) i.v.
jeżeli napady nie ustępują – możliwe zastosowanie innych leków – fenobarbital, lidokaina, klometiazol
jeżeli napady nie ustępują – znieczulenie ogólne
W przypadku napadów uogólnionych lekiem pierwszoplanowym jest kwas walproinowy, choć z uwagi na jego działanie szkodliwe na płód, u kobiet w okresie rozrodczym, powinno się brać pod uwagę leczenie alternatywne. Istotne jest dążenie do wyeliminowania napadów lub (jeśli to nie jest możliwe) do kontrolowania napadów, przy akceptowalnych objawach ubocznych farmakoterapii. Przyjmuje się, że każdy napad padaczki toruje drogę następnemu napadowi. Tak więc wdrożenie właściwego leczenia na samym początku choroby daje największe szanse na ustąpienie napadów w trakcie leczenia.
