Ostra wirusowa choroba zakaźna, której czynnikiem wywołującym jest wirus herpes virus varicella. Jest to ten sam wirus, który wywołuje ospę wietrzną.
Schorzenie występuje u osób, które przebyły w przeszłości ospę wietrzną i u których doszło do reaktywacji utajonego zakażenia w zwojach czuciowych lub zakażenie nastąpiło w wyniku zetknięcia się z chorym na wietrzną ospę. Czynniki wywołujące reaktywację zakażenia nie są w pełni poznane. Od chorego na półpaśca można się zarazić ospą wietrzną, ale nie półpaścem[1]. Wirus jest obecny w wydzielinie z pęcherzy i choroba jest zakaźna dopóki wszystkie pęcherze się nie zagoją. Dla zdrowej osoby, która przechorowała ospę, kontakt z chorym na półpaśca nie będzie stanowił zagrożenia.
Objawy
Zmiany skórne: pęcherzyki i pęcherze surowicze na podłożu rumieniowym są zgrupowane lub rozsiane w obrębie zajętego segmentu; pomiędzy nimi mogą istnieć poletka skóry niezmienionej. Najczęstszą lokalizacją jest twarz, zwłaszcza górna jej część (okolica unerwiona przez nerw oczny – pierwszą gałąź nerwu trójdzielnego). Zajęcie czubka i grzbietu nosa (objaw Hutchinsona) świadczy o dużym prawdopodobieństwie zajęcia również gałki ocznej (wspólne unerwienie - nerw nosowo-rzęskowy). Często zmiany występują na tułowiu, głównie na klatce piersiowej, plecach i brzuchu tworząc poziomy pas pęcherzy w obrębie dermatomów. Zazwyczaj występują po jednej stronie ciała i nie przekraczają linii środkowej twarzy lub tułowia.
Pęcherze są bolesne i swędzące, podobne do pęcherzy tworzących w przebiegu ospy wietrznej. Zajęta przez pęcherze okolica ciała może być opuchnięta i zaczerwieniona. Po około tygodniu pęcherze zaczynają wysychać, tworzą się strupy, które później odpadają.
Zmiany skórne są zwykle poprzedzone pieczeniem, swędzeniem, mrowieniem i dokuczliwymi bólami, które mogą się utrzymać w ciągu całego okresu trwania choroby (2–4 tygodnie). U osób starszych nerwobóle mogą się utrzymywać przez wiele miesięcy po ustąpieniu zmian skórnych (tzw. neuralgia popółpaścowa), i mogą mieć charakter nawrotowy, nawet po wielu latach od zachorowania.
Leczenie
Leczenie obejmuje okres do zagojenia zmian skórnych oraz dokuczliwej i niekiedy długotrwałej neuralgii po półpaścu. Dokuczliwość zmian skórnych można złagodzić stosując miejscowe środki ściągające, łagodzące i chłodzące. Pomocne jest założenie miękkiego opatrunku, który chroni wrażliwą skórę przed podraźnieniem i ocieraniem o ubranie. Stosuje się także leki w postaci aerozoli i płynów o działaniu odkażającym, znieczulającym miejscowo i ściągającym. Ból można złagodzić podając leki przeciwbólowe.
Zażywanie leków przeciwwirusowych (np. acyklowir, walacyklowir, famcyklowir) łagodzi przebieg choroby i ogranicza rozprzestrzenianie się wirusów. Leków tych nie powinno się jednak podawać rutynowo wszystkich chorym - leczenie przeciwwirusowe powinno być zarezerwowane dla cięższych przypadków choroby, półpaśca występującego w okolicy oczu oraz dla pacjentów po 50. roku życia i z osłabionym układem odpornościowym.
W celu zapobieżenia neuralgii, po ustaniu wysiewu pęcherzy, wskazane są małe dawki kortykosteroidów. W wypadku silniejszych dolegliwości bólowych stosuje się karbamazepinę.
